Tynki - elementarz

Czym jest tynk? Jakie ma zastosowanie i jaką funkcję pełni? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w niniejszym artykule.

TYNK TRADYCYJNY

Tynk to warstwa z zaprawy lub gipsu pokrywająca powierzchnie ścian, sufitów itp. wewnątrz i na zewnątrz budynku. Jego zadaniem jest przede wszystkim zabezpieczenie powierzchni przed działaniem czynników atmosferycznych, pary wodnej, ognia (elementy drewniane) oraz – w dalszej kolejności – nadanie estetycznego wyglądu elementom budynku. Tynk stosuje się również jako warstwę podkładową pod elementy wymagające gładkiego podłoża (płyty styropianowe, płytki ceramiczne).

Tradycyjne tynki wykonuje się jako jednowarstwowe (surowe, tylko z grubsza wyrównane, pomieszczenia gospodarcze, piwnice itp.), dwu- lub trójwarstwowe. Można je podzielić na kilka rodzajów:

• ze względu na miejsce zastosowania:

• zewnętrzne
• wewnętrzne;

• ze względu na jakość i technikę wykonania widocznej powierzchni:

• zwykłe,
• szlachetne,
• tynki z zapraw plastycznych,
• tynki specjalne;

• ze względu na sposób wykonania:

• wykonywane ręcznie,
• wykonywane mechanicznie;

• ze względu na rodzaj użytego materiału:

• tynki cementowe,
• cementowo-wapienne,
• wapienne,
• gipsowe.

Tynki zwykłe dzieli się na kategorie:

• kategoria 0 – pomieszczenia gospodarcze, tynki jednowarstwowe, tylko obrzutka bez zacierania;
• kategoria 1 – obrzutka i wyrównanie, tynki jedno- lub dwuwarstwowe;
• kategoria 2 – tynk dwuwarstwowy z powierzchnią zatartą na ostro;
• kategoria 3 – tynk trójwarstwowy, jak w kategorii 2 + gładź szpachlowa, zatarty na ostro;
• kategoria 4 – tynk trójwarstwowy, zatarty na gładko;
• kategoria 4F – tynk trójwarstwowy, zatarty packą z filcem;
• kategoria 4W – tynk trójwarstwowy, zatarty packą stalową, co powoduje jego wypalenie, bardzo gładki.

Zastosowanie domieszek i specjalnych metod przygotowania masy tynkarskiej pozwala na uzyskanie wymaganych cech użytkowych - np. wodoszczelności, zwiększonej termoizolacyjności, zdolności do pochłaniania określonych rodzajów promieniowania itp.

Tradycyjnym tynkom nadawano walory estetyczne prostymi technikami wykonania, tworząc tynki nakrapiane (pędzlem, szczotką lub aparatem natryskowym), gwiazdkowe (narzucanie gładzi z prześwitami), kraterowane (odciąganie kielnią), czesane i dziobane.

TYNKI SZLACHETNE

Od wieków znane były również tynki szlachetne, przede wszystkim:

• sztablatura – rodzaj tynku szlachetnego wykonanego z gipsu lub gipsu z wapnem, wygładzonego do połysku metalową pacą;
• stiuk – mieszanina gipsu, wapienia i drobnego piasku lub pyłu marmurowego, łatwa do formowania, szybko twardniejąca. Często barwiona na różne kolory, nakładana na podłoże, gładzona i polerowana po wyschnięciu. Gotowy stiuk często imitował marmur;
• sztukateria – stiuki i inne elementy dekoracyjne (np. putta, ornamenty, gzymsy wewnątrz pomieszczeń) wykonane z gipsu, często odlewane i montowane do podłoża (do ścian, sufitów). Stosowane w architekturze od starożytności, upowszechniły się w okresie renesansu i baroku, a obecnie wracają do łask jako lek na nijakość zwulgaryzowanego modernizmu;
• Sgraffito (wł. graffiare – drapać) – technika polegająca na nakładaniu kolejnych, kolorowych warstw tynku lub kolorowych glin i na zeskrobywaniu fragmentów warstw wierzchnich. Poprzez odsłanianie warstw wcześniej nałożonych powstaje dwu- lub wielobarwny wzór.

Należy podkreślić, że tynk w powyższym rozumieniu (z wyłączeniem stiuków i sztukaterii) jest elementem techniki budowlanej i jego głównym celem jest nadanie budowli określonych cech użytkowych.
 
TYNKI DEKORACYJNE

Całkowicie odrębną grupę stanowią tzw. tynki dekoracyjne (ozdobne, strukturalne), których głównym (a nawet jedynym) celem jest osiągnięcie założonego efektu estetycznego. W odróżnieniu bowiem od tynków tradycyjnych i szlachetnych, których ideałem była i jest powierzchnia idealnie równa (nawet jeśli fakturowana), tynki dekoracyjne imitują lub tworzą – i to za duże pieniądze – takie powierzchnie, które z punktu widzenia techniki budowlanej były wynikiem albo biedy, albo niechlujstwa. Ponieważ jednak budzą skojarzenia albo z innymi kulturami (Włochy, Francja, Wschód), albo z innymi epokami (starożytność, gotyk, renesans), albo z innym, najczęściej wyidealizowanym stylem życia (pałac, kurna chata), odwołują się więc do ludzkiej psychiki i uważane są na piękne.

Tynki dekoracyjny to najczęściej wolnoschnące masy plastyczne przeznaczone do ręcznego nakładania i formowania na odpowiednio przygotowanej (zagruntowanej) powierzchni.

Masy te należą zwykle do tzw. systemów dekoracyjnych, obejmujących preparaty gruntujące, właściwe masy tynkarskie, preparaty barwiące (kryjące i przeźroczyste) oraz różnego typu werniksy, lakiery itp. służące do wykończenia i zabezpieczenia powierzchni tynku. Do wykonania niektórych tynków dekoracyjnych używa się zmiętego pergaminu jako elementu tworzącego fakturę powierzchni.

W zasadzie wykonanie tynku dekoracyjnego obejmuje trzy lub cztery etapy:

• przygotowanie powierzchni (gruntowanie),
• nakładanie i formowanie masy tynkarskiej,
• barwienie,
• wykończenie.

Niektóre „tynki” dekoracyjne wykonywane są jednak nie z masy plastycznej, ale ze strukturalnej farby dekoracyjnej o określonym kolorze, którą nakłada się na zagruntowane podłoże i pozostawia do wyschnięcia.

W ofercie rynkowej bardzo często do tynków dekoracyjnych zalicza się tzw. tapety płynne (przeznaczone do nakładania ręcznego) i tapety natryskowe (do nakładania mechanicznego), które to wyroby nie mają z tynkiem wiele wspólnego (z tapetą zresztą również).

Źródło: Cameleo